Walvismoeder met baby, foto van NAOO, public domain
Het allergrootste dier op aarde
was geen dinosaurus
het allergrootste dier
is een walvis en leeft nog steeds
Veel mensen denken dat de uitgestorven dinosaurussen de grootste dieren waren. Dat is niet zo.
De allergrootste dinosaurus was de brachiosaurus en woog ongeveer zestig ton. Dat is ongeveer vijf keer zo zwaar als een stadsbus.
Het grootste dier op de aarde leeft nog steeds. Het is een walvis: de blauwe vinvis. Een volwassen mannetje kan 30 meter lang worden. Zo lang als drie stadsbussen.
De zwaarste die ooit werd gewogen woog 190 ton. Dat is drie keer zo zwaar als de grootste dino en 19 keer zo zwaar als een bus. Alleen al de tong van een blauwe vinvis weegt twee ton, twee keer zo zwaar als een auto.
De blauwe vinvis en alle andere walvissen zijn een bedreigde diersoort.
Blauwe vinvis, Natuur Historisch museum, Londen, foto van Gary Todd public domain
De grootste walvis ter wereld was
Bijna uitgestorven
De grootste walvis, de blauwe vinvis, was bijna uitgestorven geweest. Vijftig jaar geleden waren er nog maar erg weinig. Een paar honderd. Sinds 1966 zijn ze beschermd. Het gaat beter maar ze zijn nog steeds met uitsterven bedreigd.
Niet alleen de jacht is verboden maar ook de handel in vlees, vet en traan en andere walvisproducten. Als die bescherming er niet was zouden de walvissen nu waarschijnlijk even dood zijn als de dodo en de dino.
Model van een blauwe vinvis op ware grootte, foto van James Hennigan Flickr CC lic.
Vijand van de blauwe vinvis
de orka
Zelfs de blauwe vinvis heeft nog een andere vijand dan de mens. Het is bekend dat orkaʼs soms in groepen jagen en soms zelfs achter een blauwe vinvis aan gaan. Meestal zijn dat kleinere exemplaren, babies die nog niet zo groot zijn en minder snel zwemmen.
De orka ken je vast wel van plaatjes. Ze zijn zwart wit en hebben een erg grote mond vol tanden. Orkaʼs zijn een soort dolfijnen en even groot als sommige walvissen.
Ook haaien willen af en toe walvissen aanvallen. De walvis kan snel zwemmen als hij wordt bedreigd. In gevaar kan hij in plaats van de gebruikelijke 22 km per uur snelheden halen van 55 km per uur. Maar dat is nog altijd niet genoeg om te kunnen ontsnappen aan zijn grootste vijand: de mens.
89 soorten walvissen
verdeeld in twee groepen
Er zijn ongeveer 89 verschillende soorten walvissen. Die zijn van buiten en van binnen erg verschillend. Ze zijn verdeeld in twee groepen: de tandwalvissen en de baleinwalvissen.
De tandwalvissen hebben tanden (het woord zegt het al). De bekendste is de potvis. Hij gebruikt zijn tanden bij het vangen van vissen, meestal inktvissen.
Baleinwalvissen zoals de blauwe vinvis hebben baleinen. Dat zijn een soort grote veren waarmee kleine garnaaltjes en kreeftjes uit het water worden gezeefd. Per hap water blijft er soms wel duizend kilo garnaaltjes in de mond van een walvis achter.
O ja, dit moet er even bij, eigenlijk is de walvis helemaal geen vis, het is een zoogdier.
een zee vol kabaal
De onderwaterwereld is soms heel luidruchtig
Zingen op volle kracht
Twee derde van de aarde bestaat uit water, dat zijn de zeeën en oceanen. Niemand weet eigenlijk hoeveel soorten dieren er in al dat water leven.
De onderwaterwereld is soms heel luidruchtig. De blauwe vinvis staat, evenals de bultrug, bekend om zijn gezang. Het gezang is het hardste geluid uit de dieren- wereld en kan een sterkte tot 188 decibel bereiken.
Ter vergelijking: een vliegtuigmotor produceert tot 120 decibel. Het luidste landdier is de brulaap, die tot ongeveer 100 decibel komt.
Video van Oceania, opnames van walvisgezang
Diep onder water
zingen walvissen hun lied
Diep onder water is het donker en kun je niet zoveel zien maar geluid kun je heel goed horen. Geluid beweegt namelijk vier keer sneller door het water dan lucht. Zeezoogdieren laten daarom flink van zich horen… Zo gebruiken ze bijvoorbeeld sonar voor het vinden van prooi.
Om met elkaar te communiceren, gebruiken ze klikjes, gekerm, gehuil en gekir. Het klinkt mysterieus. Deze geluiden zijn heel wonderlijk en vormen zinnen. Een paar zinnen vormen een thema.
Je kunt een thema misschien ook een couplet noemen. Net als in een liedje. Maar daarvoor is het gezang net iets te ingewikkeld. Een aantal thema’s bij elkaar maken een patroon. Daarom wordt het geluid van walvissen ook wel walvisgezang genoemd.
Er zijn vijf soorten walvissen die zingen: de blauwe, gewone, en dwergvinvis, de Groenlandse walvis, en de bultrug walvis.
Onderzoek
hoe zingen walvissen?
Je kunt je wel voorstellen dat het lastig is om het zingen in een levende walvis te onderzoeken. Daarom is het niet helemaal duidelijk hoe ze deze geluiden kunnen maken.
In de animatie video (met nederlandse ondertitels) wordt uitgelegd hoe het ongeveer in elkaar zou kunnen zitten.
In de oceaan is het gezang op wel duizend kilometer afstand te horen. Het zijn alleen mannetjes die zingen en vooral tijdens het paringsseizoen. Daarom denken wetenschappers dat een mannetje zijn lied zingt om een vrouwtje te zoeken. Of om zijn gebied, zijn territorium, af te bakenen.
Iedere walvisgroep zingt zijn eigen lied. Soms leert een mannetje een stuk van een lied van een andere groep. Misschien doet hij dat om zijn lied nog mooier te maken in de hoop dat het mooiste vrouwtje aller tijden voor hem valt.
Waarom zingen walvissen? Met nederlandse ondertitels
Menselijk kabaal
Dit heb je vast wel eens horen roepen:
wees eens stil!
ik kan mezelf niet horen…
Door de mens wordt het steeds luidruchtiger onder water. Denk maar aan grote schepen die kris kras overal naar toe varen. Mijnbouw. Onderwaterinstallaties. Aanleg van leidingen. En ga zo door.
Door al dat lawaai dat wij maken kunnen walvissen elkaar steeds slechter horen. Probeer maar eens in de buurt van een houtzagerij een goed gesprek te hebben of in een druk pratende klas de onderwijzer nog te verstaan.
Omdat walvissen niet boven al die herrie uit kunnen zingen is er minder kans dat ze elkaar kunnen ontmoeten. Zo’n oceaan is een enorm gebied en zij moeten elkaar op grote afstanden kunnen vinden.
En als het moeilijk wordt elkaar te ontmoeten heeft dat gevolgen voor de voortplanting en andere overlevingskansen.
Daarom is het heel belangrijk dat wij wat minder herrie gaan maken op zee.
©Anish Kapoor, Leviathan, PVC, 33.6x 99.89x 72.23m, Grand Palais, Paris, Courtesy the artist and Monumenta 2011, French Ministry for Culture and Communication
In de buik van een walvis
sprookjes en feitjes
We kennen allemaal wel het verhaal van Jonas die opgesloten zat in de buik van een walvis. Het verhaal staat in de bijbel, de Koran en de Thora.
Jonas zat wel drie dagen en nachten lang in de walvis. Hij was ongehoorzaam aan God geweest. Toen Jonas na drie dagen vergeving vroeg, heeft de walvis Jonas weer uitgespuugd.
Ook Gepetto en Pinocchio zijn opgeslokt door een walvis. Hoe zijn zij uit de buik van de walvis gekomen? Samen hadden ze een idee. Ze stookten een vuurtje en daardoor moest de walvis zo hard niezen dat Gepetto en Pinocchio weer buiten stonden.
Hoe ziet het er in de buik van een walvis uit? Daar ben ik zóóó nieuwsgierig naar. Misschien kun je er een huisje in bouwen met alles wat een walvis naar binnen slobbert.
In Spanje is een walvis gevonden met wel 17 kilo plastic in zijn buik. Ze vonden meer dan 10 meter plastic touw, 30 vierkante meter plastic zeil dat wordt gebruikt voor kassen, en zelfs twee bloempotten!
In Schotland spoelde een walvis aan met 100 kilo aan plastic bekers, visnetten, plastic tasjes en touw in zijn maag. Volgens de lokale bevolking staat deze walvis symbool voor de vervuiling in de oceaan.
Volgens SMASS, een organisatie die zich bezig houdt met aangespoelde dieren, neemt het aantal gestrande walvissen en dolfijnen toe. In 2009 waren er nog 204 meldingen. In 2018 was dit al opgelopen tot meer dan 930.
Leviathan
een kunstwerk van Anish Kapoor
De kunstenaar Anish Kapoor heeft een gigantisch werk gemaakt. Het werk heeft de titel Leviathan. Leviathan is een oud woord voor een bijbels zeemonster. Het monster stamt uit de oertijd. Leviathan zou de koning der vissen zijn. Het wordt ook gebruikt als beschrijving van de witte walvis Mobi Dick in het boek van Herman Melville.
Van deze kant lijkt het werk wel op een grote ronde walvis vind je niet? Zo groot dat zijn hoofd bijna tegen het glazen dak komt.
Het bijzondere was dat het werk nog eens vier keer zo groot was. Wat op de staart lijkt, links op de foto, komt uit in een net zo grote ronde bol in een andere hal van het paleis. En aan de andere kant ook. En in het midden ook.
Dus in elke hal van het paleis lag één van de giga grote bollen. Omdat ze aan elkaar vast zaten middels smalle verbindingen leek het nog het meest op een veelkoppig monster. Of was het een vier buikig monster? Eigenlijk is het, zoals ik eerst dacht, helemaal geen walvis.
Waarom doet het me dan zo aan een walvis denken? Het is misschien door een combinatie van verschillende dingen: de naam van het gevaarte, het enorme formaat, de vorm, de kleur en het materiaal.
Het leuke was dat je er echt in kon en dat je door zijn huid heen kon kijken. De bezoekers waren even opgesloten in de buiken van deze giga grote bollen. En de vier bollen zaten, op hun beurt, opgesloten in de vier giga hallen van het paleis.
Door de rode kleur van de huid van de gevaarte leek het nog het meest of je in een bolle buik stond. Het was ook nog eens doorzichtig, je zag de hele gietijzeren constructie van het paleis om je heen.
Toch een beetje alsof je in de buik van een walvis zat.
© 2021 Anish Kapoor, Leviathan
einde verhaal
De zeeschildpad
Behalve walvissen gaan ook zeeschildpadden dood door al het plastic afval in de oceaan. Lees HIER meer over deze peddelende en luchthappende dieren. Wist je dat ze als baby moeten rennen voor hun leven?
Wereld Natuur Fonds
Ontdek op de website van het Wereld Natuur Fonds, WWF-NL, meer walvissoorten en lees verder om om te weten waarom de WWF deze dieren wil beschermen
De walvis pagina verscheen voor het eerst in de Amsterdamse buurtkrant #DWARS 180 in juni 2015.
