Foto van baby chimp Ajani, Kitty Terwolbeck, Artis, Amsterdam, Flickr CC Licentie
kunnen dieren denken?
hoe is het om als je hondje te denken
Een buurvrouw zei laatst over ons hondje Tatí: ik ben zo benieuwd wat ze denkt. Tja. Wat denken dieren?
Wat biologen vroeger dachten
Dat is iets wat biologen over de hele wereld zich al een tijdje afvragen. Een tijdje. Dus nog niet zo heel lang. Tot zo’n veertig jaar geleden was het idee dat dieren denken of gevoelens hebben taboe. Dat wil zeggen dat je er als student niet eens over mocht spreken.
Zelfs wereldberoemde biologen gingen er vanuit dat dieren automaatjes waren. Dat ze bij hun geboorte geprogrammeerd waren. Net als computers ongeveer. Een soort robotjes dus.
Daarom deden biologen vreselijke en stomme proeven met ze. Bijvoorbeeld een eend onder water houden tot hij dood is en erbij op je horloge kijken hoe lang hij zonder lucht kon. Het is toch maar een robotje, toch? Gelukkig is dat veranderd.
Er wordt nu overal onderzoek gedaan naar wat er zich in de hoofden van dieren afspeelt. Wat ze denken, wat ze voelen.
Wat denkt een hondje?
Kun je denken zonder woorden?
Een groot verschil met ons is dat ze geen taal hebben. Geen woorden. Ze kunnen niet praten en dus niet denken met woorden. Als je wilt weten wat er in het hoofdje van een hondje gebeurt kun je met jezelf een proefje doen.
Kijk om je heen. Doe wat je altijd doet. Ga met iemand spelen. Smeer een boterham en leg er een plakje kaas op. Maar houdt alle woorden uit je hoofd. Probeer je hoofd leeg te houden van taal.
En natuurlijk mag je er ook niet bij praten. Je mag wel blaffen als iets je niet bevalt. Of als je aandacht wilt. Ik heb het proefje zelf gedaan. Het is best leuk.
Heb je de test gedaan?
En hoe voel je je nu?
Je bent nog dezelfde persoon. Met dezelfde gevoelens. Je vindt dat ene kind met al die sproeten nog steeds even aardig. En die jongen met die groene snotpegel aan zijn neus vind je nog steeds vies. Je kunt nog eten en lopen en spelen en de deur opendoen. En je kunt nog steeds lekker dicht tegen iemand die je aardig vindt gaan aanzitten.
Je vindt in de regen lopen nog steeds vreselijk. Net als ons hondje Tatí. Die haat regen. Ze houdt haar poep liever de hele nacht op dan de regen in te moeten. Dus nu weet je hoe het is om een hondje te zijn.
Er zijn natuurlijk nog steeds grote verschillen. Ook als je woorden uit je hoofd houdt kun je nog steeds op je fiets stappen en wegfietsen. En Tatí kan er alleen blaffend naast rennen. Maar in het circus heb je chimpansees die rondjes kunnen fietsen.
Dus sommige dieren kunnen moeilijke dingen leren zonder te denken in woorden.
Foto Tatí achter het stuur, Connie Dekker
Ik denk dus ik ben? Foto: Zweer de Bruin, Flickr CC Lic.
Chimp-computer
Chimps herkennen afbeeldingen op de computer.
Er zijn chimps die een speciale chimp-computer kunnen gebruiken. Dat is een scherm met wel tachtig afbeeldingen. Van een banaan natuurlijk. Maar ook van een kers. En van een mens met een bezem (de oppasser). En van een kiezel.
En ga zo maar door. En als je die chimp een kiezel laat zien drukt hij op de goede toets. Best wel knap vind ik. Maar dit is nog simpel, wat ze kunnen veel meer.
Chimps kunnen er ook vragen mee stellen. Als ze zin krijgen in een banaan bijvoorbeeld. Dan loopt hij naar zijn computer en drukt op de toets en de oppasser krijgt een signaal: deze chimp wil een banaan!
Slimme chimpansee
Chimp maakt woord met twee afbeeldingen.
Maar ze bleken nog veel slimmer te zijn dan iedereen al dacht. Eén van de chimps kreeg een keer in zijn kooi van iemand een handje cashew noten. Hij vond ze heerlijk.
Toen ze op waren liep hij naar zijn computer. Hij wilde de oppasser een seintje geven: meer cashew noten graag! Maar er was geen afbeelding van een noot op het scherm. Wat deed die chimp? Hij drukte eerst op de afbeelding “kers”, en daarna op de afbeelding “kiezel”.
Een kiezelkers. Hard maar toch eetbaar.
Ik denk dat er best veel mensen zijn die niet op het idee waren gekomen om op die manier om een noot te vragen. En dat allemaal zonder woorden in die chimp-hersens.
einde verhaal
Kunnen dieren praten?
Dieren kunnen niet tegen elkaar zeggen ‘geef me de jam eens aan’ of ‘je ruikt nogal vies’ of ‘wie houdt er nu niet van boterkoek’. Maar dieren hebben wel een heleboel andere manieren om elkaar of ons iets duidelijk te maken.
De pagina ‘Denken dieren’ verscheen voor het eerst in de Amsterdamse buurtkrant #DWARS 237 in oktober 2023.
