De stuntvluchten van de gierzwaluw Edu Aguilera, CC lic. Flickr
De gierzwaluwen zijn onderweg
Heb je ze al gehoord? Misschien zijn er al!
!Sriiiiie sriiiiiiiieeeee!
?Wiiie… het zijn de gierzwaluwen!
Hun latijnse naam is Apus Apus
Na 9000 kilometer vliegen over de Sahara en de Alpen zijn ze neergestreken in onze dorpen en steden. Ze hebben precies dezelfde nestjes uitgekozen als het jaar daarvoor en daarvoor … ?Wiiie…? Het zijn de gierzwaluwen! Ze komen van half april tot begin mei aan in Nederland en zijn hier bijna de hele zomer om te nestelen, broeden en jongen groot te brengen.
in de lucht
Wist je dat… wetenschappers vinden dat gierzwaluwen eigenlijk geen zwaluwen zijn? Gierzwaluwen behoren tot de familie van de Apodidae. Hun latijnse naam is Apus Apus.
Apodidae is een Grieks woord en betekent ‘zonder pootjes’. Gierzwaluwen hebben kleine pootjes. Aan die pootjes zitten hele scherpe klauwtjes, daarmee grijpen ze zich vast aan muren.
Ze kunnen slecht lopen. Gierzwaluwen doen echt alles vliegend: eten, drinken, nestmateriaal verzamelen, slapen en paren.
Enkel om te broeden hebben ze een nestje nodig. Die maken ze onder dakpannen en in spleten en kieren van oude muren.
in spleten en kieren
Gierzwaluwen nestelen in spleten en kieren. Gierzwaluwen voelen zich prettig in oude huizen. Toch is de afgelopen dertig jaar zo’n tachtig procent van de Amsterdamse gierzwaluwen verdwenen. Hoe kan dat?
Oude huizen worden gesloopt of gerenoveerd. In nieuwe gebouwen van gietbeton zitten geen spleten en kieren. Wanneer de gierzwaluw bij aankomst van zijn lange reis zijn oude nest niet kan vinden, is hij radeloos.
Gelukkig is er hoop. Sinds 2002 is het verboden broedplaatsen van deze beschermde soort weg te halen. In ruil moeten er kunstnesten geplaatst worden.
in het buikje
Een gezinnetje gierzwaluw kan tot 20.000 insecten per dag vangen en eten! Dat is heel wat milieuvriendelijker dan een spuitbus.
Gierzwaluwen eten alleen insecten. Ze vangen ze door met hun grote mond wagenwijd open rond te vliegen. Als ze jongen hebben om te voeden maken ze tijdens een voedselvlucht een voedselbal van wel 300 insecten.
Als het lang slecht weer is zijn er geen insecten genoeg. De ouders vliegen dan echt honderden kilometers ver om voedsel te zoeken.
De jongen gaan dan in een soort koudeslaap. Zo kunnen ze soms twee weken zonder voedsel. Bij goed weer zijn er miljoenen insecten en kunnen de jongen hun buikjes rond eten.
Ze moeten flink eten want begin augustus begint het grote vertrek! Samen met hun ouders en alle andere gierzwaluw families vliegen ze naar Afrika.
Gierzwaluwen leven best lang. Er is er zelfs eentje van 21 jaar. Hoeveel kilometers heeft hij gevlogen denk je?
Vliegend of pratend
De gierzwaluw gaat in alles te snel
zelfs als hij zijn veren schudt, zien we dat niet.
Het prachtige koppie van een gierzwaluw met zijn sierlijke neusgaatjes, foto van Klaus Roggel CC BY-SA 3.0
Rap als de wind, wiegende en vliegende
“…Zie! zie!! ziiiie… tieren de gierzwaluwen…”
“…rap als de wind, wiegende en vliegende, vlug op de vlerk, spoeien en roeien ze ringsom de kerk” schreef Guido Gezelle vrolijk.
Remco Daalder, stadsecoloog van Amsterdam, noemt de gierzwaluw de vogelste van alle vogels. In 2014 vertelt hij aan het Parool: “De gierzwaluw gaat in alles te snel voor de mens. Hij heeft een vliegsnelheid van boven de 100 km.
En dan het geluid: voor ons klinkt het als een ijzingwekkend hoog geschreeuw. Als je het opneemt en vertraagd afspeelt, hoor je allerlei losse noten en vibraties.
Zelfs als de gierzwaluw zijn veren schudt, gaat dat zo snel, dat wij het niet eens kunnen zien!” “…Zie! zie!! ziiiie… tieren de gierzwaluwen…”
Als engelen bestaan is dit er één
“… Ongronds en ondoorgrondelijk”
Hoog in de lucht zie je gierzwaluwen hun loopings uitproberen. Het zijn dan ook echte luchtacrobaten. Eerder kon je al lezen dat ze zelfs in de lucht slapen.
Gierzwaluwen zonder nest vliegen ‘s avonds in een grote groep wel drie tot vijf kilometer hoog. Vervolgens blijven ze in een soort halfslaap rondzweven.
Jonge gierzwaluwen worden geboren in juni en vliegen eind juli uit. Ze hebben een maand tijd om goed te oefenen voor hun vertrek naar Afrika.
Soms gaat het mis. Judith Herzberg verwoordde het heel mooi: “Kop afgeplat als arendshoofd – ogen diep en scherp en droevig – ligt hij gewoon, zo ongewoon – voor wie zijn leven boven leeft – op onze stoep.”
En ook “Als engelen bestaan is dit er een. Ongronds en ondoorgrondelijk.”.
Jonge gierzwaluw. Foto van Vishnevskiy, CC lic. Flickr
Zoek de…
Gierzwaluw!
In het schilderij van Hondecoeter
Welke vogels herken jij?
Met dank aan Amsterdam Museum www.amsterdammuseum.nl
De schilder Melchior Hondecoeter leefde heel lang geleden. Hij schilderde het liefst pluimvee en exotische vogels. Je vraagt je af hoe hij dat zo precies kon.
Hij moet vogels urenlang bekeken hebben. Vogels zitten niet stil en poseren doen ze al helemaal niet graag. Het verhaal gaat dat hij
een haan had afgericht om verschillende poses aan te nemen. Zo kon hij de haan goed schilderen.
In 1670 maakte hij een schilderij dat heet ‘Vogels op een balustrade’. We zien een pauw en allerlei andere vogels. Op de achtergrond het stadhuis op de Dam.
Ver weg, in de lucht, het silhouet van een paar gierzwaluwen. Dankzij dit schilderij weten we dat er al heel lang gierzwaluwen in Amsterdam wonen.
In die tijd waren jonge gierzwaluwen zelfs een lekkernij en werden ze graag gegeten. Van een andere soort gierzwaluw eten ze in Aziatische landen al eeuwenlang de nestjes. In zwaluwnestjessoep.
einde verhaal
Hoe erg is nat voor vogels?
Mensen houden er niet van. Veel dieren houden ook niet van nattigheid. Maar hoe zit het met vogels? Hoe vinden zij het om nat te zijn?
