De flappies van deze olifant passen niet eens op het scherm. Foto Chris Eason, Flickr CC Lic.
Wat is het warm!
Hoe blijven dieren koel?
Mensen, honden, olifanten, vogels…
Wat doen zij om koel te blijven?
En wat doe jij als je het warm hebt? Dunnere kleren aan? Minder kleren aan? Helemaal geen kleren aan?
Wat doe jij?
Wat doe je bij een hittegolf? In de schaduw blijven. Zo weinig mogelijk bewegen. Koud water drinken. Zwemmen.
Dat is wat je zelf doet om koel te blijven maar je lichaam doet ook dingen. Je gaat zweten en dat zweet is water dat door je huid naar buiten komt.
Als er dan een beetje wind of tocht is voelt dat koel. Als je echt hard zweet kun je het daarna zelfs koud krijgen.
En je hond?
Heb je er wel eens op gelet? Gedraagt je hond zich anders als het echt heet is?
De meeste honden gaan zelf wel uit de zon en in de schaduw als ze het te warm hebben. En ze gaan hijgen. Niet omdat ze moe zijn en op adem moeten komen maar omdat ze op die manier warmte kwijt raken.
Honden zweten namelijk minder dan mensen. Door hun vacht geeft het zweet minder verkoeling. De lucht en de wind komt er minder goed bij. Ze zweten vooral op onbehaarde plekken zoals hun pootjes.
Op een hete dag zie je soms een spoor van natte pootafdrukken op een stenen vloer. Dat is hun zweet. Je kunt het ook ruiken als je je neus tegen een pootje drukt. Aan de onderkant, bij de zwarte zooltjes. Het ruikt lekkerder dan als je je neus bij een zwetend mens houdt, vind ik.
En vogels?
Vogels zweten niet. Maar ze hebben een hoop andere trucs om koel te blijven.
Als het midden op de dag echt heet is blijven ze vlak bij de grond in de struiken waar het veel koeler is. Als dat nog niet helpt kunnen ze hun veren opzetten zodat de wind beter bij hun blote huid eronder kan.
Ook zie je ze soms met gespreide vleugels zitten. Ook dat helpt om koel te blijven. En dan hebben ze kale plekken zoals hun pootjes en snavels waar bloed doorheen stroomt en dat bloed koelt daar beter af dan onder hun veren.
Bijzondere manieren om koel te blijven
Toekans en olifanten gebruiken lichaamsdelen om koel te blijven
Kun je raden welke lichaamsdelen dat zijn?
Toekans hebben een automatisch koelmechanisme. Foto: Gerwin Filius, Flickr CC Lic.
Toekans
In Artis heb je ze vast wel eens gezien, de toekans, de vogels met de reuzensnavels.
Die buitenformaat snavels zijn heel bijzonder; zij hebben een speciaal koelmechanisme. Als ze het te warm krijgen sturen ze meer bloed door hun enorme snavel en dat koelt af.
Als ze het weer minder warm hebben neemt die bloedstroom af. En vogels kunnen soms net als honden zitten te hijgen. Met hun snavels open.
En ze zijn natuurlijk niet dom. Op het heetst van de dag doen ze niets. En ’s ochtends vroeg en in de vooravond gaan ze op zoek naar een smakelijke dikke regenwurm.
Olifanten
Iedereen heeft natuurlijk wel eens een film gezien met olifanten die zichzelf met hun slurf natspuiten.
Of zich bedekken met modder. Dat is ook al een stuk koeler. Maar wat doet een olifant op een hete savanne zonder water?
Net als de toekan zijn snavel gebruikt om bloed af te koelen flappert een olifant met zijn enorme oren. Een olifant maakt zijn eigen wind. Het bloed in die oren koelt dan snel af. Soms wel een paar graden in korte tijd.
Olifanten gaan ook met hun oren wijd tegen de wind in staan en dat koelt ook geweldig af. Het is ook niet zomaar dat de savanne olifanten grotere oren hebben dan de bosolifanten. In het bos is het een stuk koeler. Nu weet je dus eindelijk waarom olifanten zulke grote oren hebben.
Meer manieren om koel te blijven
Er zijn vele manieren om koel te blijven, dat loopt uiteen van heel verfijnd tot heel primitief. Sommige dieren bouwen goed geventileerde huizen en andere dieren doen het met poep.
Airco
Termieten zijn echte ingenieurs
Eén van de knapste manieren is wel wat termieten doen. Die bouwen hun nestheuvel met allerlei koelte openingen en koelte gangetjes en tunnels, en dat werkt als een grote airco. Termietenheuvels in de tropen zijn binnenin verrassend koel.
Poep
En de meest smerige manier om koel te blijven?
De eerste prijs gaat naar sommige reigers en ooievaars en gieren. Die poepen met opzet hun poten onder met heel dunne stront. Als dat verdampt in de zon geeft dat een koud gevoel, net als mensen die bezweet in de wind staan.
einde verhaal
Vertel het MaBelle!
Hoe houd jij je huisdier koel? Vertel het Lieve MaBelle!
De pagina over hoe dieren koel blijven verscheen voor het eerst in de Amsterdamse buurtkrant #DWARS 215 in juni 2020.
