Afbeelding Tatí, Connie Dekker
Wat gaat er in een dierenhoofdje om?
Alleen instinct en geen verstand?
Of anders gesteld:
Kunnen dieren denken?
Geprogrammeerde robotjes
Volgen dieren alleen hun instinct?
Biologen zijn tientallen jaren erg dom geweest. Ze zagen dieren als een soort robotjes. Geprogrammeerde robotjes. En daar bedoel ik mee dat ze dachten dat dieren alleen hun instinct volgen.
En dat instinct regelde alles, dachten ze. Het was als biologie student moeilijk om te zeggen dat dieren net als wij konden denken en voelen. De professor werd dan erg boos. Pas nu begint dat een beetje te veranderen.
Ons hondje Tatí denkt echt na
Toen ze net een half jaar oud was liep ze voor me uit op een bospad. Ze was nooit eerder in een bos geweest. Het paadje liep tussen dichte braamstruiken met overal doorns. Toen stopte ze.
Over het pad groeide een nare, dikke braam tak in de rondte, net als een hoepel. Tatí keek er onder. Mmmm, te laag om onderdoor te kruipen. Ze keek eroverheen. Mmmh. Te ver om er in een keer overheen te springen.
En wat deed ze? Ze sprong heel hoog op, en in de lucht gooide ze haar achterkant nog eens de hoogte in, zodat ze recht omlaag viel, hoofdje beneden, staartje helemaal boven, ongeveer of je een grote worst laat vallen.
Ze viel recht in de hoepel, en schramde zich niet. Vanuit die hoepel kroop ze onder de verre kant door en holde verder over het bospad.
Ik begreep er niets van. Ze had duidelijk staan nadenken en de beste oplossing gevonden om zich niet te verwonden. Hoe denkt een bioloog dat je instinct dit regelt?
Geen enkele programmering kan een hondje dit laten doen. Alleen door na te denken kom je op deze oplossing.
Wat gaat erom in een hondenhoofdje?
Als ik een uur met Tatí gewandeld heb en we zijn terug bij het tuinhek, rent ze als een gek het tuinpad af om sneller bij het huis en dus bij Connie te zijn.
Maar als Connie er een tijdje niet is trippelt Tatí rustig naast me in de richting van het huis. Is dat instinct? Natuurlijk niet. Dat is gewoon logisch nadenken. Rennen heeft geen zin want ze is er toch niet.
Instinctief gedrag
Door een muizenlijkje rollen
Ze rolt op haar rug door een muizenlijk of half vergane rat. Ze weet zelf niet eens waarom ze dat doet. Niemand heeft haar dat geleerd. In de natuur is het voor een roofdier beter om je eigen geur te verstoppen onder een veel sterkere geur.
Zo kunnen prooidieren je niet ruiken voor wat je echt bent. Wolven doen dit en vossen en coyote’s en hyena’s en wilde honden. Voor een braaf huishondje is het van geen enkel nut, integendeel, we doen Tatí daarna in bad en schrobben haar schoon met zeep, waar ze een reuze hekel aan heeft.
Dat rollen in een lijkje is puur instinctief gedrag. Aangeboren. Of zoals het wat moderner heet: het zit in hun genen.
Smuffie kan al tot 0 tellen
Instinctief gedrag bij katten
Er zijn ontzettend veel voorbeelden van instinct
Je drol verstoppen
Wat katten doen in de kattenbak. Met een pootje hun drol verstoppen onder het grit. In de natuur is het veiliger dat niemand ruikt waar je net gepoept hebt. Want anders vinden ze je sneller.
Maar in de kattenbak op het balkon is het een tikje overbodig. Toch doen ze het. Ook dat is instinct.
Tijgeren
Of hoe alle jonge katjes op hun buik naar een vlindertje tijgeren zonder dat iemand ze dat leert. Of hun gezichtje wassen door steeds een pootje nat te likken.
Krabben
Bij ons is de bank helemaal kapot gekrabt. Zo verzorgen onze katten hun nageltjes. En er is nog een reden, tussen hun voetkussentjes zitten geurklieren en als ze krabben scheiden ze een geur af. Met die geur zeggen ze dat die bank van hun is. Zijn ze nu helemaal betoeterd!
Sproeien
Een andere manier om hun gebied af te bakenen is door ergens tegen aan te piesen of te sproeien. Hun achterwerk is dan bijvoorbeeld tegen je lievelingstoel gekeerd. En hoog op de pootjes doen ze ineens: Spssssjst! Vooral katers doen dat.
Afbeelding kapotgekrabte bank zoeken
Hoe praten dieren?
Maar dieren hebben wel een heleboel andere manieren om elkaar of ons iets duidelijk te maken.
De ‘Kunnen dieren denken?’ pagina verscheen voor het eerst in de Amsterdamse buurtkrant #DWARS 227 in maart 2022.