Kerkuilen in de nacht, foto John Purvis, Flickr CC BY-NC-SA 2.0 Deed
Uilen zijn nachtdieren
Uil in de bocht!
Hoe vinden uilen in de nacht hun eten?
Vleermuizen en uilen botsen nooit tegen een huis aan als ze ‘s nachts op zoek zijn naar eten. Vleermuizen hebben een soort van radar maar hoe vinden uilen hun weg in het donker?
Scheve oren
De uil is eigenlijk een kat met vleugels. Hij jaagt net zo geluidloos op muizen. De uil heeft een heel scherp gehoor. Zelfs in het pikkedonker vangt hij zijn prooi, soms wel meer dan tien muizen per nacht.
Bij veel soorten zitten de oren links en rechts niet op dezelfde hoogte. Door die scheve oren horen ze geluiden uit een bepaalde richting iets eerder bij het ene oor dan bij het andere. Ook bij katten zie je soms dat ze hun oren afzonderlijk bewegen. Dat is om dezelfde reden.
Dat verschil maakt dat ze in feite diepte beter kunnen horen dan wij. Het is een soort 3D functie van de oren. Zo weten ze in het donker op de centimeter nauwkeurig waar ze met hun klauwen vooruit moeten neerkomen.
Om dat zo precies uit te kunnen mikken, is het deel van de hersenen bij uilen dat met het gehoor te maken heeft veel groter dan bij andere vogels.
Gevoelige ogen
Helemaal donker is het trouwens zelden, dat heb je alleen diep in de bossen op maanloze nachten.
Bij een heel klein beetje licht kan de uil nog uitstekend zien. Een uilenoog is wel honderd maal zo gevoelig als een mensenoog. Uilenogen staan altijd recht naar voren. Ze zijn te groot om te bewegen. Hij kan zijn ogen niet eens draaien. Ze zijn te groot!
Om toch alles te kunnen zien kan hij zijn nek 270 graden draaien, dat is bijna helemaal rond. Hij kan zijn hoofd zelfs ondersteboven draaien. Probeer dat maar eens na te doen!
Als het echt helemaal pikkedonker is, gebruikt de uil ook zijn geheugen. In zijn hoofd zit een soort plattegrond van zijn omgeving.
*(OvO)*
Dekselse uilenoren
Uilen van karton gemaakt door Clementine en Capucine
Oorpluimen
Deze op karton geschilderde uilen lijken oren te hebben. Eigenlijk zijn het geen oren maar plukjes veren! Sommige uilen hebben boven de ogen twee lange pluimen.
Die pluimen geven de status aan: een volwassen, sterke, gezonde uil met een groot territorium (gebied) heeft grote oorpluimen. Jonge, zwakke of oude uilen hebben kleinere oorpluimen.
Ooropeningen
De echte oren van uilen zijn kleine openingen. Je kunt die niet zien. Ze zitten onder de veren van de kop. De openingen zijn soms bedekt met een dekseltje. Een oordekseltje heet dat dan.
De ogen en snavel van deze uilen zijn geknipt uit eierdozen. Ze zijn makkelijk te maken.
Uil, foto Stephen Bowler, Flickr CC BY 2.0
Uilen zijn geen lekkerbekjes
Ze proeven niet echt van hun eten
In één keer doorslikken
Uilen eten wat door hun mond past, muizen, mollen, ratten en andere hapjes. Katten zijn veel gevoeliger, die vinden bepaalde muizen vies, en bepaalde brokjes ook, maar van vers vlees en eidooiers worden ze helemaal wild.
Uilen slikken hun eten in één keer door, kauwen dus niet en bijten en trekken er geen stukjes af, zoals de meeste roofvogels.
Op die manier proef je bijna niet wat je eet, en verder hebben ze ook weinig smaak. Veel minder dan wij in elk geval.
Smaakt het een beetje?
Mensen hebben ongeveer tienduizend smaakpapillen voor alle sensaties van erg zoet tot erg zuur, uilen ongeveer vierhonderd. Dat is bijna vijventwintig keer zo weinig.
Voor een uil iets niet lust moet het dus wel erg vies zijn. En dat is het geheim van padden. Die smaken zo vies dat een uil hem meteen weer uitspuugt.
Het lijkt niet de meest veilige verdediging, vies smaken, want een roofdier moet al een hapje van je nemen om er achter te komen, maar in praktijk werkt het uitstekend.
Kerkuil met muis, hap, slik, weg? Foto John Purvis, Flickr CC BY-NC-SA 2.0 Deed
‘Een beest uit mijn droomen’
Jan Mankes
Lang geleden leefde de schilder Jan Mankes. Jan hield veel van dieren. Een aantal dieren die hij schilderde waren zijn vriendjes. Mankes schilderde vooral veel vogels.
Op een dag kreeg hij een uil cadeau van een vriend. De uil woonde bij Jan Mankes thuis.
Tegenwoordig is de uil een beschermd dier. Dus je mag geen uil vangen of kopen en naar huis brengen.
Een uil in de woonkamer
Op een dag stuurde de kunstverzamelaar Pauwels een echte uil aan Jan Mankes. De uil was de favoriete vogel van Jan. Hij hield hem in de woonkamer van zijn ouders. In het begin protesteerden zijn ouders wel een beetje.
Jan bestudeerde zijn nieuwe vriend, de uil, heel lang. Toen hij de uil bijna dromen kon, ging hij hem schilderen.
Waarom wachtte hij zo lang voordat hij de uil ging schilderen?
Hij wilde namelijk niet zomaar een plaatje van een uil schilderen. Hij wilde het diepste wezen van de uil, zijn uil, laten zien.
Niet alleen hoe de uil eruitziet maar ook het hele uilige van de uil. Het alleruiligste in de uil naar boven halen zeg maar. Dat wat de uil juist tot die uil maakt. Die ene speciale kerkuil.
Een wonderlijk beest
Is Mankes er in geslaagd om het diepe wezen van de uil te laten zien denk je? Het hele uilswezen? Hij schilderde de uil zo precies dat je bijna geen kwaststreek kunt zien. De kleuren lopen zacht in elkaar over. Het witte hoofdje en lijf van de uil lichten op tegen de donkere achtergrond.
Kun je zien dat Mankes heel veel, heel lang en met liefde naar het uiltje heeft gekeken? Ik denk het wel. Misschien lijkt de afbeelding daarom zo stil en dromerig.
Toen zijn werk volbracht was, schreef hij een uitbundig briefje aan de kunstverzamelaar Pauwels: “De overwinning is ons! Hij is er dan, hij, niemand en niets minder dan een heusche kerkuil. Een zeer wonderlijk beest, van vorm, van kleur, van karakter, alles één idylle. Dit is nu werkelijk een beest uit mijn droomen”.
Jan Mankes is jong gestorven, hij was maar 30 jaar. Hij leefde lang geleden, van 1889 tot 1920.
einde verhaal
Ieder voorjaar heb ik het weer!
Hoe vindt een mannetjes uil een vrouwtjes uil? Pronken met mooie veren heeft niet zoveel zin in het donker.
De ‘Uil in de nacht’ pagina verscheen voor het eerst in de Amsterdamse buurtkrant #DWARS 177 in februari 2015.
